Van der Does de Willeboissingel 48a : PNEM
voormalige functie: hoofdkantoor PNEM
bouwjaar: 1921
architecten: Suyling, Van Teefelen en De Nijs
bouwstijl: overgangsarchitectuur Interbellum
beschermd: kantoorgedeelte is rijksmonument
Hagemans
Het gebouw van de PNEM
door Wim Hagemans|
De voorgevel van het oude gebouw van de PNEM in Den Bosch staat symbool voor de grootsheid van 'een nieuwe periode', die van de elektriciteit.
Maar het is een nieuwe tijd die al weer verachter ons ligt. Het in 1921 gebouwde kantoor is een rijksmonument. In het achtergedeelte wordt tegenwoordig gewoond. Lily Voets (1945) en Frans van der Biezen (1949) hebben hun woning bevochten op de duiven. Lily: "Toen wij tijdens een open dag in oktober 1996 hier kwamen kijken, vlogen de duiven in en uit. In hoeken van het gebouw kwamen we veel nesten tegen. En toen we hier al lang woonden, bleven er duiven tegen de ruiten aan vliegen. Die dachten dat ze nog steeds naar binnen konden. Zelfs na anderhalf jaar." In weinig of geen tijd werd het uit 1921 daterende gebouw van de Provinciale Noordbrabantse Electriciteits-maatschappij (PNEM) aan de Koningsweg gerestaureerd en geschikt gemaakt voor kantoor en zes appartementen. Voets en Van der Biezen wonen sinds februari 1997 in een van de appartementen, die hun ingang hebben aan de Van der Does de Willeboissingel, aan de rand van de Bossche binnenstad. Het voormalige complex van de PNEM, van de architecten Suyling, Van Teefelen en De Nijs, wordt verder begrensd door de Van Bréautéstraat (voorheen Jeroen Boschstraat) en de Van Diepenbeeckstraat. Het gebouw als geheel wordt beschouwd als een mooi voorbeeld van overgangsarchitectuur' in de periode tussen de beide wereldoorlogen. Hoewel het gebouw aan de kant van de Van der Does de Willeboissingel veel minder luisterrijk oogt, is ook daar de gevel versierd met rijk gedetailleerde reliëfs in natuurstenen banden tussen de ramen van de begane grond en van de verdieping. "Eigenlijk wonen wij in het minst interessante deel", merkt Lily bescheiden op. "Het kantoorgedeelte aan de Koningsweg is het mooiste, en daarom rijksmonument. De oude directiekamer is daar nog helemaal in oude staat." Het huidige woongedeelte was vroeger `slechts' werkplaats, archiefgebouw en garage van het elektriciteitsbedrijf. Aan de zijde van de Van Diepenbeeckstraat stond een benzinepomp. Toch mag het wonen in het PNEM-gebouw aan de Van der Does de Willeboissingel 48a bijzonder genoemd worden vanwege de uitstraling van het gebouw als geheel. Voets en Van der Biezen waren tijdens de open dag in één keer verkocht. Frans vertelt: "Er waren geen trappen, alleen maar ladders. Veel mensen durfden niet eens naar boven | 123 |
|
om te gaan kijken." Lily: "Maar ik wilde graag op de verdieping wonen." Frans: "Het plan voor zes appartementen was klaar. Drie beneden, drie boven, en allemaal anders van indeling. Maar wij wisten precies welk we wilden hebben." Dat was het appartement op de hoek, boven dus, met een prachtig uitzicht langs de singel naar het noorden, en op de binnenstad aan de andere kant van de Dommel." Doordat de Koningsweg en de singel niet helemaal parallel lopen, heeft het appartement in het PNEM-gebouw één scherpe hoek. Deze verbreedt nog het uitzicht in verschillende richtingen. Lily Voets is bovendien geestdriftig over de indeling. "Terwijl we in ons vorige huis in de binnenstad waren ingesloten door zes buren, hebben we hier zestien hoge ramen, en een gigantische lichtinval. Dat vind ik fascinerend." Om de toch al hoge ramen beter te laten aansluiten op de verdiepingsvloeren, liet de architect ze nog verlengen. WerkplaatsVan de makelaar kregen de bewoners bij de oplevering van de appartementen een mooi foto-album met historische foto's van het PNEM-gebouw, en informatie over de geschiedenis. Op één van de foto's is een hele rij luxe auto's van de PNEM te zien, klaar om weg te rijden. Binnen stonden onder andere grote tafels met daarop koppen van elektriciteitspalen. Op een van de foto's is te zien dat op de hoek van de Van der Does de Willeboissingel en de Van Bréautéstraat vroeger nog een deur zat. Die is verdwenen bij de verbouwing tot appartementen.De buitenkant is goeddeels authentiek. De poort bij de ingang is nieuw, maar de smeedijzeren lamp erboven, met krul, origineel. De appartementen zijn eigentijds, al is de woonkamer tamelijk hoog, 4,95 meter. "Heel mooi, maar lastig als je er gordijnen moet ophangen," ondervond Frans. | 124 |
"En onhandig bij het wassen van de ramen", vindt Lily. Van een tussenverdieping is een werkgedeelte gemaakt. In het ontwerp van architect Edo Vos uit Oosterbeek was die tussenverdieping, nu een vide, de slaapkamer. Frans van der Biezen: "Maar dan hadden we die dicht moeten maken, en was het ruimtelijk effect in de woonkamer verloren gegaan." Nu zit de slaapkamer boven de keuken, waar een extra verdiepingsvloer is aangebracht. Daar is dus wel een concessie gedaan in ruimte.GenietenEen spiltrap leidt eerst naar vide, slaapkamer en badkamer, en vervolgens nog wat hoger naar het dakterras waar een tuin is aangelegd. Op twaalf meter hoogte, net genoeg om over ongeveer alle huizen in 't Zand heen te kijken. Behalve de twee recentere PNEM-gebouwen aan de overzijde van de Koningsweg en het Willemsplein zijn ook de binnenstadskerken van Den Bosch te zien.Lily: "Het is genieten als het mooi weer is. We hebben ook de nieuwbouw van het Paleiskwartier aan de andere kant van het spoor heel mooi kunnen volgen vanaf het dakterras." Lily en Frans beschouwen zich als bevoorrechte mensen. "De plek waar wij wonen is heel sfeervol. Ik heb dit altijd een prachtige singel gevonden. Met het water van de Dommel, de bomenrij en de karakteristieke huizen. Net buiten de wallen, maar toch in het centrum van Den Bosch." | 125 |
Bossche Pracht 5 (2003) 122-125
Artikelen
| 2003 |
Wim HagemansHet gebouw van de PNEMBossche Pracht 5 (2003) 122-125 |
Bossche Encyclopedie |